Helikopter [sv]

Kopter ehk helikopter (vanakreeka keelest ἕλιξ hélix, omastavas käändes ἕλῐκος hélikos 'keere, spiraal' + πτερόν pterón 'tiib') on õhust raskem lennuaparaat, mille tõste- ja liikumisjõu tekitab vähemalt üks rõhtasendis (horisontaalselt) pöörlev tiivik.

Rootor ehk tiivik koosneb selle võllil asuva kaldketta abil automaatselt kohtumisnurka (sammu) muutvatest labadest.

Eristatakse ühe, kahe ja mitme tiivikuga koptereid. Ühe tiivikuga kopterid jagunevad sabas asuva tüürpropelleriga kopteriteks ja tiiviku labade otstes paiknevate reaktiivmootoritega kopteriteks. Kahe tiivikuga kopteril võivad need asuda teineteise taga lennusuuna pikiteljel (tandemis tiivikud), kõrvuti põikiteljel (transversaaltiivikud) või kohakuti (koaksiaaltiivikud). Lisaks võivad kopteri kaks lõikuvate pöörlemistasapindadega tiivikut olla suunalt lahknevate telgedega (Flettner tüüpi asetusega rootorid). Nelja tiivikuga kopter on kvadrootor. Enamik tänapäeva suuremaid koptereid on gaasiturbiinmootoriga, väiksemad on valdavalt kolbmootoriga.

Kopteriga saab õhku tõusta ja maanduda vertikaalselt, ka kohandamata looduslikele platsidele, samuti rippuda õhus paigal. Lennusuuna muutmiseks vajalik pöörderaadius on võrreldes lennukiga väike, rippuvat kopterit saab pöörata lausa paigal. Paigalt tõusta ja selle kohal rippuda annab võimaluse kopterit kasutada raskemini ligipääsetavate rajatiste püstitamisel kraanana, päästeteenistuses, põllumajanduses ja sõjanduses (näiteks dessandid, allveelaevatõrjeoperatsioonid jne).

Helikopteri on ilma-alus, jossa nostovoima tuotetaan vaakatasossa pyörivällä roottorilla. Helikopteri kykenee nousemaan ja laskeutumaan pystysuoraan. Helikopterin liikkumista hallitaan päälapojen lapakulmia muuttamalla. Helikopteri voi myös pyöriä paikallaan pyrstöroottorin avulla. Helikopteri sopii erityisesti vaikeassa maastossa tehtäviin kuljetuksiin. Helikoptereita käytetään paljon myös sotilaallisissa tehtävissä.

Eit helikopter er eit motordrive flygande transportmiddel. Helikopteret har ein horisontal propell som eigenleg er roterande venger, kalla rotor, på toppen, og ein vertikalt plassert propell, halerotor, som trengst for å motverka den rotasjonskrafta på fartøyet som skuldast hovudrotoren. Då hovudrotoren både lyfter helikopteret og driv det framover, treng ikkje helikopter rullebane for å letta og landa, og vert difor brukte for transport der det ikkje finst flyplassar, og i andre situasjonar der det er upraktisk eller ikkje lèt seg gjera å bruka fly med faste venger.

I staden for å utstyra helikopteret med ein vertikal halerotor for å motverka den rotasjonskrafta på fartøyet som skuldast hovudrotoren, kan hovudrotoren gjerast dobbel ved at to rotorar sit på same aksel og roterer i motsett lei i høve til kvarandre, den eine over den andre, kalla koaksialrotorar. Ei anna løysing er å ha ein hovudrotor framme på helikopteret og ein hovudrotor bak på helikopteret som roterer i motsett lei i høve til kvarandre, sokalla tandemrotorar, som gjev helikopteret større lyftekapasitet enn om det berre hadde ein hovudrotor. Både koaksialrotorar og tandemrotorar er teknisk meir kompliserte og dyrare enn løysinga med ein hovudrotor kombinert med ein vertikal halerotor, og har for det meste berre vore nytta på militære helikopter. Mesteparten av dei helikoptera med koaksialrotorar som har vore produserte, er komne frå den russiske produsenten Kamov.

Ein viktig eigenskap ved eit helikopter er at det, i motsetnad til eit fly, har eit særs stort navigeringsspelerom. Det kan flyga i alle retningar, rett opp, rett ned, sidelengs osb, og kan haldast flygande på ein fast plass i ei fast høgd. Dette gjer det mellom anna mogleg å festa last til ei line som heng ned frå helikopteret, og soleis nytta det til å henta og frakta last som er større enn det helikopteret kan romma, og deretter lett plassera lasta der ho skal nyttast, så å seia utan omsyn til terrengtilhøva. På tilsvarande vis kan redningsfolk firast ned frå helikopteret for å berga folk i som ligg i sjøen, ligg skadde i ulendt terreng, sit fast på fjellhyller osb. Helikopteret kan òg nyttast som arbeidsreiskap, til dømes når kraftliner skal strekkjast.

Et helikopter (av gresk helix, heliks, og pteron, vinge) er et motordrevet luftfartøy som er tyngre enn luft, og defineres som luftfartøy med roterende vinger benevnt rotor. I tillegg til hovedrotoren brukes en halerotor for å motvirke helikopterets rotasjon i motsatt retning av hovedrotoren, på grunn av motorens vridende kraft på rotoren, i henhold til Newtons tredje lov.

Det første vellykkede helikopteret var tyske Focke-Wulf Fw 61, som fløy for første gang 26. juni 1936.

En helikopter är en luftfarkost som flyger med hjälp av en eller flera horisontella motordrivna rotorer. En rotor kan liknas vid två eller flera roterande vingar och det är denna konstruktion som ger helikoptern dess mest unika flygegenskap: hovring, det vill säga förmågan att stå stilla i luften.

Ordet helikopter kommer från franskans hélicoptère, myntat av Gustave de Ponton d'Amecourt 1861, med samma betydelse av grekiskans helix, genitiv helikos, 'spiral' och pteron, 'vinge'.